Για τον Νέο Ποινικό Κώδικα
Την Πέμπτη 22/02 ψηφίστηκε στη βουλή η 3η κατά σειρά τροποποίηση της ποινικής νομοθεσίας από το 2019 έως και σήμερα που περιλαμβάνει ένα σύνολο αντιδραστικών τροποποιήσεων του Ποινικού Κώδικα, καθώς και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ήδη από το 2019, ο ποινικός κώδικας που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ περιλάμβανε αυστηροποίηση ποινών σε μία σειρά από αδικήματα, όπως η «Διατάραξη της λειτουργίας υπηρεσίας», η «Διέγερση σε ανυπακοή», η «Διατήρηση και εμπλουτισμός των διατάξεων του τρομονόμου», η «Διατάραξη κοινής ειρήνης», η «Παρακώλυση συγκοινωνιών» και η «Διατάραξη οικιακής ειρήνης». Επιπλέον, κατήργησε τη δυνατότητα χορήγησης αναστολής στην εκτέλεση ποινών μεταξύ 3 και 5 ετών, καθιστώντας τες υποχρεωτικά εκτιτέες. Παρά τα παραπάνω, ο ΣΥΡΙΖΑ διαφήμιζε την τροποποίηση που έφερε ως μια αλλαγή στην κατεύθυνση της γενικής μείωσης των ποινών, πράγμα που απέκρυπτε ότι αυτή η μείωση συνοδεύτηκε με παράλληλη αυστηροποίηση του πλαισίου για χορήγηση αναστολής εκτέλεσης της ποινής. Ταυτόχρονα εισήγαγε νέους θεσμούς εμπνευσμένους από τα αμερικανικά πρότυπα όπως η ποινική συνδιαλλαγή, η ποινική διαπραγμάτευση και η ποινική διαταγή, τους οποίους διατηρεί η ΝΔ και καθιστούν την δικαιοσύνη ακόμη πιο ταξική μιας και οι ποινές παζαρεύονται ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του καθένα.
Τι αλλαγές επιφέρει;
Στο σήμερα, λοιπόν, μετά την πολιτική της ηγεμονία στις εκλογές του 2023, η ΝΔ έρχεται να θεσμοθετήσει το διαχρονικό της πρόταγμα περί «Νόμου και Τάξης» συνεχίζοντας με συνέπεια το κρατικό δόγμα που αγκαλιάζουν όλες οι κυβερνήσεις. Ο νέος αυτός ποινικός κώδικας έρχεται να ανατρέψει κατακτήσεις 50ετίας στο πεδίο του ποινικού δικαίου και των δικονομικών κανόνων με μια σειρά από αλλαγές σε μία κατεύθυνση αυστηροποίησης των ποινών. Προβλέπει αύξηση ανώτατου ορίου ποινής της κάθειρξης έκτισης ποινής για πλημμελήματα και κακουργήματα, μείωση των εναλλακτικών ποινών και των εναλλακτικών τρόπων έκτισης ποινής, εκτράχυνση των ρυθμίσεων για λήψη αναστολής, δυνατότητα έφεσης, υφ’ όρον απόλυση και για τα ελαφρυντικά, εξίσωση της απόπειρας με την τετελεσμένη πράξη, του συνεργού με τον φυσικό αυτουργό και επιφέρει επιβαρυντικές διατάξεις για τη διατάραξη δημοσίων υπηρεσιών ακόμα και μόνο με φωνές/διαμαρτυρίες. Επίσης, για τις μετανάστριες ορίζεται η απέλαση και απαγόρευση επανεισόδου στη χώρα, όταν έχουν καταδικαστεί σε ποινή από 6 έτη και πάνω.
Παράλληλα, θεσμοθετούνται οι δίκες από απόσταση και η απαλλαγή των μπάτσων από την υποχρέωση να παρίστανται στο δικαστήριο αναγνωρίζοντας τις γραπτές καταθέσεις τους ως ακλόνητα αποδεικτικά τεκμήρια και εγκαθιδρύονται η επιτήρηση, παρακολούθηση, ανακριτική διείσδυση και κατάργηση του απόρρητου ακόμη και για τα πλημμελήματα. Ο ρόλος της νομικής υπεράσπισης συρρικνώνεται, με ποινικοποίηση του λόγου και με μεγάλη οικονομική επιβάρυνση των συνηγόρων για κάθε νομική ενέργεια, ενστάσεις, αιτήσεις, αναβολές. Από την άλλη ο ρόλος των δικαστών ενισχύεται με τον περιορισμό των πολυμελών δικαστηρίων στο όνομα της ταχύτερης απονομής δικαιοσύνης και απαλλάσσονται δικαστές και εισαγγελείς από την υποχρεωτική αιτιολόγηση της κρίσης τους. Η δικαιοσύνη λοιπόν κοστίζει λιγότερο στο κράτος, επιφέρει περαιτέρω κέρδη, γίνεται ταχύτερη για να συμμορφωθεί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα καταργώντας ή επιταχύνοντας διαδικασίες. Πώς; Επιβαρύνοντας συνηγόρους και όλες εμάς με βαριές χρηματικές ποινές, περαιτέρω από τα ήδη μεγάλα δικαστικά έξοδα, πρόστιμα, παράβολα (έως και 200 ευρώ για αναβολή), οικονομικές κυρώσεις και εξαγοράσεις ποινών, δήμευση της περιουσίας κατά περίπτωση, πχ στην περίπτωση του εμπρησμού, δημεύεται η περιουσία του παραβάτη, ώστε να εξοντωθεί πέρα από τον ίδιο και η οικογένειά του. Να σημειώσουμε ότι η Κομισιόν στις εκθέσεις της για την Ελλάδα θέτει την επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης ως ένα από τα προαπαιτούμενα για τις εκταμιεύσεις των πακέτων του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και ως πεδίο που πρέπει να κατευθυνθούν τα χρηματοδοτικά πακέτα, για παράδειγμα για την ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης. Επιπλέον, θεωρεί ότι τέτοιες μεταρρυθμίσεις συμβάλλουν στην προσέλκυση επενδύσεων, αν και φαινομενικά δεν το αφορούν άμεσα.
Τέλος, ο Νέος Ποινικός Κώδικας συμπεριλαμβάνει και κάποιες διατάξεις για την ενδοοικογενειακή βία. Πιο συγκεκριμένα, αυστηροποίηση ποινών που αφορούν διάπραξη ενδοοικογενειακής βίας εις βάρος αλλά και ενώπιον ανηλίκου, ποινική διαπραγμάτευση με πρωτοβουλία του Εισαγγελέα και αυτεπάγγελτή δίωξη για την μη καταβολή διατροφής. Αυτές βέβαια οι θεσμοθετήσεις μέσα σε όλο το εξουσιαστικό πλαίσιο του υπόλοιπου κώδικα δεν μας δημιουργούν αυταπάτες ότι το κράτος μπορεί να προσφέρει οποιαδήποτε λύση στην πατριαρχική βία που δεχόμαστε καθημερινά, όπως με τις γυναικοκτονίες να είναι πλέον συχνή είδηση στις ειδήσεις, με τον «οδηγό επιβίωσης» και το ξέπλυμα ενός γυναικοκτόνου ή βιαστή να παρελαύνει στα δελτία και τις εκπομπές των ΜΜΕ και οι παραβιαστικές συμπεριφορές να διακωμωδούνται. Άλλωστε τέτοιες διατάξεις, αν και μπορούν να παίξουν τον επικοινωνιακό ρόλο του «νεοφιλελεύθερου και ανθρωπιστικού» ξεπλύματος για το υπόλοιπο περιεχόμενο του Νέου Ποινικού Κώδικα, έρχονται βέβαια ως θεσμοθετήσεις αιτημάτων διεκδικητικών αγώνων και του κοινωνικού κλίματος που δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια από τα γυναικεία κινήματα όπως το metoo.
Τι νέο έρχεται για τις φυλακές;
Όλα αυτά ενώ στο σύνολο των φυλακών της χώρας οι συνθήκες ήταν και είναι απάνθρωπες, από την υγειονομική εξαθλίωση, τον υπερπληθυσμό μέχρι τα βασανιστήρια των μπάτσων. Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό μεγάλων ποινών φυλάκισης στην Ευρώπη, ενώ τα ποσοστά εγκληματικότητας είναι χαμηλότερα ή ίσα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ταυτόχρονα, η κατά κοινή ομολογία αναμενόμενη κατακόρυφη αύξηση των φυλακίσεων και σε πλήθος και σε διάρκεια έχει ήδη οδηγήσει στην ανάγκη ίδρυσης νέων φυλακών. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Υπουργό Δικαιοσύνης θα ετοιμαστούν άμεσα νέα καταστήματα κράτησης σε ολόκληρη τη χώρα που θα χωρούν 3.000 φυλακισμένους.
Τι πιο βολική συνθήκη για να αναπτυχθεί μια νέα για τα δεδομένα του ελληνικού κράτους βιομηχανία που θα κερδοφορεί πάνω στα σώματα των φυλακισμένων… οι ιδιωτικές φυλακές! Αν και στην Ελλάδα δεν έχουμε κάποιο σχετικό προηγούμενο αυτής της βάναυσης μορφής κερδοσκοπίας που υπό συνθήκες αποκτά και χαρακτηριστικά σύγχρονης δουλείας, το φαινόμενο των ιδιωτικών φυλακών έχει μια πλούσια ιστορία παγκοσμίως με μπροστάρη τις ΗΠΑ από τη δεκαετία του ‘80, αλλά και ευρωπαϊκές χώρες όπως την Αγγλία, τη Γαλλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, την Ολλανδία κ.ά. να ακολουθούν. Όπως φαίνεται να συμβαίνει και εδώ, έτσι και σε αυτές τις περιπτώσεις η αφορμή ήταν οι αυξημένες ανάγκες εγκλεισμού-σωφρονισμού της δεκαετίας του ’70, κατά την οποία ο αριθμός των φυλακισμένων αυξήθηκε σε τέτοιο βαθμό που οι υπάρχουσες φυλακές των βιομηχανικά ανεπτυγμένων κρατών να μην επαρκούν.
Το ιδιωτικό συμφέρον από την εκμετάλλευση των φυλακών μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Από το σχεδιασμό και χτίσιμο των κτιρίων των φυλακών από ιδιωτικές εταιρίες, μέχρι την εμπλοκή τους μέσω της παροχής υπηρεσιών κάθε είδους (π.χ. πρόσληψη ιδιωτικού προσωπικού με σύμβαση) και την προμήθεια προϊόντων τύπου τρόφιμα, φάρμακα, ρούχα κ.λπ. Η πιο ακραία μορφή, όμως, ιδιωτικής εκμετάλλευσης των φυλακών είναι η εξ’ ολοκλήρου ανάθεση με σύμβαση λειτουργίας της φυλακής σε ιδιωτικές εταιρίες (βλ. Corrections Corporation of America και GEO Group παραδείγματα εταιριών που δραστηριοποιούνται διεθνώς). Πρέπει να γίνει σαφές ότι οι ιδιωτικές φυλακές, σε όποιο καθεστώς κι αν λειτουργούν και όποια μορφή κι αν έχουν, δεν είναι απλά μια «ανήθικη μπίζνα». Είναι η επιτέλεση του ήδη υπάρχοντος σκοπού των φυλακών με τον βασανισμό και τον εγκλεισμό, μέχρι την ολοκληρωτική υποταγή του ανθρώπου στην εκάστοτε εξουσία, που σκοπό έχει την εξασφάλιση κι αύξηση των κερδών της, την επέκταση των δραστηριοτήτων της κ.λπ. Για παράδειγμα, δε γίνεται να μην παρατηρηθούν τα εξής προφανή. Όπου λειτούργησαν ιδιωτικές φυλακές, το πλήθος των φυλακισμένων αυξήθηκε, πολιτικά λόμπι για την υποστήριξη των συμφερόντων των εταιριών-φυλακών έκαναν την εμφάνιση τους και φαίνεται ότι επηρέασαν θετικά προς την επιβολή πιο αυστηρών νομοθεσιών, όπως ο δικός μας Νέος Ποινικός Κώδικας. Ακόμη, οι καταγγελίες για βασανισμούς, δολοφονίες, «αυτοκτονίες», πειθαρχικά κελιά, χρήση δακρυγόνων και ασφυξιογόνων, εκμετάλλευση και βία απ’ τους ανθρωποφύλακες και γενικότερη υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης των φυλακισμένων αυξήθηκαν. Τέλος, μέχρι και η «μείωση της εγκληματικότητας» ή «επίτευξη καλύτερου σωφρονισμού» που παραδοσιακά πλασάρονται ως άμεσα αποτελέσματα του ανοίγματος των ιδιωτικών φυλακών φαίνεται ότι δεν επιτυγχάνονται.
Σε τί συγκυρία συμβαίνουν όλα αυτά;
Διανύουμε μία περίοδο με πολλά ενεργά μέτωπα πολέμου στα οποία το ελληνικό κράτος μόνο αμέτοχο δεν είναι (Ουκρανία, Παλαιστίνη, Ερυθρά Θάλασσα, δολοφονίες στα σύνορα). Ταυτόχρονα ενώ εξελίσσεται μια υγειονομική- οικονομική- επισιτιστική κρίση, τα κράτη οχυρώνονται εξοπλιστικά και στρατιωτικά και γίνονται ακόμα πιο απολυταρχικά, προκειμένου να διασφαλίσουν την εσωτερική συνοχή και τάξη. Οι κρίσεις αυτές εντείνουν τον κοινωνικό πόλεμο που συνεχώς διεξάγουν οι ισχυροί απέναντι στους υποτελείς, από τους πλειστηριασμούς και τις εξώσεις, την κατακόρυφη αύξηση του κόστους ζωής (νοίκια, super market, ρεύμα, βενζίνη κλπ), την καταστροφή του ΕΣΥ, την αναδιάρθρωση στην εκπαίδευση με την ιδιωτικοποίηση των πανεπιστημίων, την καταστροφή και υπερεκμετάλλευση του φυσικού κόσμου, την αναδιάρθρωση στην εργασία με την ποινικοποίηση της συνδικαλιστικής δράσης, την νομιμοποίηση του 16ωρου κλπ. Ο πόλεμος αυτός έχει πραγματικούς νεκρούς από τον Έβρο ως την Πύλο, στα τρένα, στα πλοία, στις πυρκαγιές, στις πλημμύρες, με τις εργατικές δολοφονίες, τις γυναικοκτονίες και από τα όπλα των μπάτσων, ειδικά αν είσαι Ρομά.
Την διεξαγωγή αυτής της συνολικής επίθεσης έρχεται να διασφαλίσει και να επεκτείνει ο Νέος Ποινικός Κώδικας. Η θέση του υπόπτου, κατηγορούμενου, δικαζόμενου και καταδικασμένου δέχονται σφοδρή επίθεση, ποινικοποιούνται ακόμη περισσότερες πτυχές της ζωής, περιορίζοντας την ελευθερία των ανθρώπων και πατάσσοντας κάθε προσπάθεια αντίστασης και αγώνα της κοινωνίας στο σύνολό της. Συντελείται ευθεία επίθεση στις αρχές της αναλογικότητας, της «δίκαιης δίκης» και της ισότητας, «φροντίζοντας» για την τιμωρία, τόσο όσων προσπαθούν να επιβιώσουν απέναντι στην βίαιη καθημερινή υποτίμηση και φτωχοποίησή τους, όσο και όσων συνειδητά αγωνίζονται για να την ανατρέψουν. Η θέση των κρατουμένων δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο καταστρατηγώντας τα δικαιώματά τους και στιγματίζοντάς τους σε μία λογική, κόντρα σε κάθε κοινωνιολογική μελέτη περί μείωσης του εγκλήματος, η οποία προωθεί ως λύση τις όλο και σκληρότερες ποινές. Όποια δε συμμορφώνεται, «φροντίζεται» να εκτοπίζεται εκτός του κοινωνικού σώματος και του μικροαστικού βλέμματος, δημιουργώντας αφενός μια ψευδαίσθηση ασφάλειας και πάταξης της «ατιμωρησίας», στοιβάζοντας ανθρώπους στις άθλιες συνθήκες των φυλακών και αφετέρου στιγματίζοντας παραδειγματικά τον εκάστοτε δράστη για εκφοβισμό όσων τους «μπαίνουν ιδέες».
Ο εγκλεισμός, οι αντιξοότητες που τον διέπουν, ο ατελείωτος κύκλος βίας εντός των φυλακών με την διαιώνιση σχέσεων εξουσίας, της επιβίωσης των ισχυρών και αυτών που είναι δομικά συνδεδεμένοι με το ίδιο το κράτος και τις κάθε είδους μαφίες που συνδέονται μαζί του, καθώς και ο μηδενικός αντίκτυπος που έχει ως σύστημα εκμετάλλευσης στην απαλλαγή της κοινωνίας από την «εγκληματικότητα» είναι κάποιοι από τους λόγους που η κατάργηση των φυλακών είναι κομβικό σημείο του αγώνα για την ελευθερία.
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΓΚΡΕΜΙΣΜΑ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΦΥΛΑΚΗΣ
Υπόγειος Ιλισός
Αναρχική Ομάδα στην Αθήνα
Μάρτιος 2024
